10 SORUDA KIŞ ALERJİLERİ Soğuk alerjisi nedir? Kimler risk altında? Kışın maske kullanımı alerjiyi tetikler mi? Yoksa bilakis esirgeyici mudur? Gribal enfeksiyonlarla alerjiyi nasıl ayırt ederiz? Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği uzman tabipleri kış alerjilerine yönelik en çok merak edilen 10 soruyu yanıtladı. Kışın hangi alerjiler görülür ve hayatı nasıl zorlaştırır?
- Kış alerjilerinin çoğunluğu konut, okul üzere iç ortamlardadır. Beşerler kışın bilhassa kâfi havalandırma yapılmayan iç ortamlarda daha fazla vakit geçirdikleri için kış alerjilerine bağlı yakınmalar daha sık görülür.
- Kış alerjilerinin en sık nedenleri mesken tozları, mesken tozu akarları, rutubet, evcil hayvan tüyü ve böceklerdir. Soğuk hava ve nem ile bilhassa mesken içi atmosferinde solunan havadaki artan küf, konut tozu akarı üzere alerjen iç ortam ısısını ve neminin artmasını çok sever ve süratle çoğalırlar, bu bağlı olarak hem cilt hem de teneffüs yolu alerjileri gelişebilir.
- Kış aylarında atmosferin hava ısısının önemli azalması ile soğuk havaya temas sonrası ciltte halk ortasında kurdeşen olarak bilinen ürtiker formunda cilt alerjisi olabilir.
- Ayrıca astım ve alerjik nezlesi olan hastaların soğuk havanın teneffüs yolunu olumsuz etkileyip hasar oluşturması sonrası yakınmaları artabilir.
- Tüm bu durumlar kişinin; günlük toplumsal hayatında, iş hayatında ve çocuk hastaların okul hayatında ömür kalitesini bozabilir. Bu durum iş günü kaybı, çocuklarda eğitim aksaması, okul muvaffakiyetinde düşme üzere zorlukları beraberinde getirebilir.
- Okulların açılması ile birlikte artan viral enfeksiyonlar alerjik hastalığı (astım, alerjik nezle) olan çocuklar için büyük risktir. Kış aylarında tüm dünyada bu viral enfeksiyonlar çok sık görülmektedir. Bulaşıcı özelliği fazla olan bu enfeksiyonlar, alerjik hastalıkların semptomlarını artırabilir. Enfeksiyonlar dışında, mesken içi alerjenler, artan hava kirliliği teneffüs yolu mukozasını bozarak alerji semptomlarını ve astım ataklarını tetikleyebilir.
- Kış aylarında bilhassa daha evvelden bilinen astım, alerjik rinit, egzama, kronik ürtiker (kurdeşen) üzere hastalıkları olan bireyler daha fazla risk altındadır.
- Ayrıca yaşadığı dış ortam ısısı ortalama hava sıcaklığının çok altında olan ve iç ortam neminin çok fazla arttığı bölgelerde yaşayan bireyler daha fazla risk altındadır.
- Yaşanılan bölgede artmış endüstriyel alt yapıya bağlı oluşabilecek hava kirliliğinin artışı da tekrar bu bölgelerde yaşayanlar için farklı bir risk faktörüdür.
- Kış aylarında nemin artması sonrası artan mesken tozu akarları her çeşit kumaş çeşidinde yaşayabilmektedir. Sıklıkla yün yastık, yorgan ve yatakta, kalın kumaşlı perdeler üzere alanlarda yüksek oranda bulunurlar.
- Kullanılan yatak, yastık ve yorgan yün olmamalı ve mümkünse akar geçirmeyen tıbbi özel kılıflarla kaplanmalıdır.
- Mümkünse halılar kaldırılmalıdır, değilse büyük bir halı yerine küçük ince bir kilim kullanılmalıdır.
- Kalın yahut ağır perdeler yerine stor yahut tül perde tercih edilmelidir.
- Yaşanılan odada mümkün epeyce az eşya bulundurup kitap ve oyuncak üzere eşyaları kapalı dolaplarda saklanılmalıdır.
- Akarların çok ağır olarak yaşayabileceği tüylü ve peluş oyuncaklar uzaklaştırılmalıdır.
- Her hafta en az bir kere HEPA filtreli yahut yüksek vakumlu elektrik süpürgesi ile tüm oda temizlenmelidir.
- Alerjik hastalığı olan bireyler, kış aylarında öbür mevsimlere oranla daha fazla artan hava kirliliği olan ortamlardan uzak durmalı kalabalık ve havalandırması olmayan kapalı ortamlarda uzun mühlet bulunmamalıdır.
- Sigara maruziyetinden uzak durulmalıdır.
- Soğuk havanın teneffüs yollarını etkilememesi için ağız, burun ve göz üzere organlar âlâ korunmalıdır.
- Kış aylarında görülme sıklığı artan grip, nezle, farenjit üzere viral teneffüs yolu enfeksiyonları bilhassa astım hastalarını kış aylarında olumsuz etkileyip astım denetimini bozabilir. Bu nedenle astım ve alerjik nezle hastalarında kışın olumsuz etkilenmeyi azaltmak için uygun mevsimde grip aşısı yapılması yararlı olacaktır.
- Soğuk alerjisi olan bireylerin kış aylarında kalın giyinmesi ve soğuğa maruz kalınan süreyi azaltması gerekmektedir.
- Alerjik hastalar, hava kirliğinin ağır olduğu ortamlardan uzak durmalı, kreş/okul üzere genel ortamlarda hijyen kurallarına dikkat etmeli ve sık sık eller yıkanmalıdır.
- Soğuk alerjisi, soğuk hava, şiddetli rüzgâr ve soğuk sıvılar ile temas eden yerlerde kızarıklık, kaşıntı, kabarıklık ve şişme ile karakterize bir alerjik tepkidir.
- Soğuk alerjisi olan bireylerin kış aylarında kalın giyinmesi ve soğuğa maruz kalınan süreyi azaltması gerekmektedir.
- Kış aylarında başka mevsimlere nazaran daha fazla artış gösteren hava kirliliği ve soğuk hava alerjik hastaları olumsuz etkilemektedir.
- Soğuk hava ile birlikte nemli ve yağışlı atmosferde ağırlaşarak solunan havada yerini alan egzoz gazı partikülleri, fabrika dumanları, sigara dumanı, yanıcı unsurlar (kömür, odun vs) hava kirliliğine katkıda bulunmakta olup alerjik hastalar için risk oluşturmaktadır.
- Hem hava kirliği hem de soğuk hava hastaların soluk yolundaki mukoza örtüsünde önemli hasarlar oluşturabilir. Soluk yolunda oluşan bu hasar ise alerjenlerin daha kolay bedene girişine, burun mukozası ve bronş duvarının hassas hale gelmesine neden olabilir. Tüm bu nedenlerden ötürü hava kirliğinin daha fazla olduğu yerlerde astım ile birlikte alerjik burun ve göz hastalıklarında artış görülebilir.
- Hava kirliliğine neden olan kimyasal hususlar teneffüs yolunda tepkisel karşılık oluşturmaktadır. Sonuç olarak da alerjik hastalarda, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, gözlerde sulanma, hapşırık, öksürük ve nefes darlığı üzere belirtiler oluşturabilir.
- Kış alerjileri semptomları ve soğuk algınlığı semptomları birbirine çok benzeri o nedenle ayırt etmek zordur.
- Alerji rastgele bir yaşta gelişebilir. Daha evvel hiç alerjisi olmayan bir bireyin tüm yakınmalarını yalnızca soğuk algınlığına bağlamak yanlıştır. Bireyde yeni gelişmiş olabilecek alerjiler asla unutulmamalıdır.
- Bu iki klinik durumu ayırt ederken semptomların birkaç haftadan uzun sürmesi daha çok alerji lehine bir durumdur, apansız ortaya çıkan semptomlar ise sıklıkla soğuk algınlığı ile ilgilidir,
- Ayrıca soğuk algınlığında ateş eşlik edebilirken, alerjik hastalıklarda ateş olmaz
- Soğuk algınlığında olan kas ağrısı ve halsizlik alerjik hastalıklarda tipik değildir.
- Soğuk algınlığı olan hastalarda boğaz ağrısı daha sık eşlik ederken alerjik hastalıklarda daha enderdir.
- Hastaların alerji ilaçlarını hekim kontrolü olmaksızın kullanması hem hastalığın tedavi denetiminin kaybına hem de uzun müddetli kullanıma bağlı ilaç yan tesirlerinin açığa çıkması açısından risklidir.
- Kış aylarında artan hava kirliliği ve viral enfeksiyonlar nedeniyle çocukların alerjik hastalıklarının denetimini sağlamak için tabibinin önerdiği tedaviyi sistemli kullanması ve alerjik semptomlarını artıran tetikleyicilerden uzak durması gerekir.
- Özellikle çocuğun kreş ve okul üzere ortamlarda geçirdiği müddetlerde tabibi tarafından belirlenen tedaviye devam edilmesi ve istenilen şartların sağlanması tedavi aktifliği açısından çok değerlidir.
- Hastanın tedavi alması kadar tedaviyi yanlışsız uygulaması da tedavinin en kıymetli kesimidir. Teneffüs yolu ile alınan ilaçların eğitimi; küçük çocuklar için hem aileye hem de kreşte bakıcısına kesinlikle anlatılmalı ve yanlışsız uygulandığından emin olunmalıdır.
- Yukarıda yazılan tüm konulara dikkat edilmesi durumunda gelişebilecek semptom artışı üzere durumlarda tedavide değişiklik yahut doz artırımı lakin hastanın tabibi tarafından kıymetlendirme sonrası yapılmalıdır.
- Maske kullanmak teneffüs yolu viral enfeksiyonlarını azaltacağı için alerjik astım ve alerjik nezlesi olan hastalarda faydalı olabilir.
- Çocuklara maske kullanımı hem zordur hem de maske kullanımının oluşturabileceği riskler nedeniyle telaş yaratmaktadır.
- Maske 2 yaşın üzerinde özel sıhhat sorunu olmayan çocuklarda kullanılabilir.
- Solunum yolları küçük olması nedeniyle nefes almakta oluşabilecek zahmet nedeniyle 2 yaş altı çocuklarda maske takmaması önerilir.
- Maske seçiminde yüze tam oturan, burnu ve ağzı tam kapatan TSE onaylı eserler tercih edilmelidir, bu eserler temasa bağlı alerji riski düşük, lateks, paraben, naylon üzere unsurlar içermeyen özellikte olması kıymetlidir.
- Maske takmanın astımı tetiklediğini gösteren bilimsel çalışma yoktur. Şu ana kadar yapılan bilimsel çalışmalara nazaran astım atağında olmayan, astım semptomları denetim altında olan hastalarda maske kullanımı rastgele bir sorun oluşturmaz. Astımı tetiklemesi beklenmez.
- Ancak bez maske kullanımında, maskenin parfümlü deterjan yahut yumuşatıcı ile yıkanması sonucu astım hastalığı tetiklenebilir.