Zatürre nedir?Zatürre (pnömoni) çoğunlukla bakteri yahut virüslerin nadiren de mantarların neden olduğu bir akut teneffüs yolu enfeksiyonu halidir.
Önemli bir sıhhat sorunuÜlkemizde de ne yazık ki enfeksiyon kaynaklı vefatlar ortasında zatürre birinci sırada yer almaktadır. Zatürre kıymetli bir sıhhat meselesidir. Bu değerli sıhhat meselesine dikkat çekmek, hastalıktan korunmak, tedavinin tertipli kullanılmasını sağlamak ve riskli kümeler için aşılanmanın kıymetini vurgulamak için Dünya Sıhhat Örgütü 2009 yılında, 12 Kasım gününü dünya zatürre günü ilan etmiştir.
Her yaş beşerde görülebilirZatürre her yaştan beşerde görülmekle birlikte, 5 yaş altı çocuklar ve evvelce kronik rahatsızlıkları olan yaşlı yetişkinler (>65 yaş) ile bağışıklık sistemi sıkıntıları olan hassas şahıslarda daha sık görülür. Bununla birlikte:
- İleri yaş,
- Kronik hastalık varlığı,
- Bağışıklık sistemi hastalıkları ve bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı,
- Aşırı sigara ve alkol kullanımı,
- Uzun vadeli hastane yatışları,
- Yutma bozuklukları ve kusma,
- Kalabalık ömür ve kronik kimyasal maruziyeti zatürre gelişimi için tanımlanmış risk faktörleridir.
Hastanın bağışıklık reaksiyonu önemliHastalık hafif seyirli klinik tablolarla seyredebildiği üzere ömrü tehdit eden klinik tablolara da yol açabilir. Hastalığın seyri büyük ölçüde uygun tedavi ile birlikte hastanın bağışıklık reaksiyonuna bağlıdır. Bilhassa 65 yaş üzeri kronik hastalığı olanlarda (kronik kalp hastalıkları, kronik akciğer hastalıkları, inme, kronik böbrek hastalıkları, diyabet vb) hastalığın ağır seyretme riski ve hastalığa bağlı mevt riski daha yüksektir. Zatürre tanısı klinik ve radyolojik bulgulara dayanırZatürre hastaları sıklıkla solunumsal ve sistemik semptomlarla başvururlar. En sık görülen semptomlar ateş, öksürük (kuru yahut balgamlı), nefes darlığı ve batar biçimde göğüs ağrısıdır. Bunun yanında halsizlik, yorgunluk, kas ağrıları ve bulantı da görülebilir. Zatürre tanısı klinik ve radyolojik bulgulara dayanır. Uygun semptom ve fizik muayene bulguları olan hastalarda akciğer grafisinde yahut tomografide infiltrasyonların gösterilmesi tanıyı doğrular. Akciğerdeki infiltrasyonların gösterilmesinde akciğer grafisinin yetersiz kalması durumunda akciğer tomografisi daha detaylı bir kıymetlendirme yapılmasını sağlar.
Tanıda zatürre etkeninin tanımlanması uygulanacak antimikrobiyal tedavinin düzenlenmesinde değerli bir yere sahiptir fakat birçok vakit etkenin ortaya konması mümkün olmamaktadır. Bu nedenle genel olarak antimikrobiyal tedavi, muhtemel mikrobiyal etkenler göz önüne alınarak ampirik (etkeni bilmeden) olarak başlanır ve etken izole edildiğinde buna yönelik antimikrobiyal tedavide düzenleme yapılır. Tedavide en değerli nokta planlanan antimikrobiyal tedavinin nizamlı olarak belirlenen müddet boyunca kullanılmasıdır. Yetişkinlerde ekseriyetle uygun antimikrobiyal tedavi ile zatürre büyük oranda akciğerde dokusunda hasar (sekel )bırakmadan güzelleşir. Gecikmiş ve yetersiz antimikrobiyal tedavi ampiyem (akciğer zarları ortasında enfekte sıvı toplanması), akciğer dokusunda kalıcı hasar oluşumu (sekel) üzere sonuçların yanı sıra teneffüs yetmezliği ve vefatla de sonuçlanabilir.
Korunmada öz hijyen çok önemli
- Zatürreden korunmanın en değerli basamaklarını kişinin öz hijyenine dikkat etmesi, bağışıklık sistemini korumak ve zatürre oluşumunu kolaylaştıran risk faktörlerinden uzaklaşmak oluşturur.
- Ortam hijyeninin sağlanması, gerilimden kaçınma, istikrarlı beslenme, uyku nizamının sağlanması, alkol ve sigara içmemek ve kronik hastalıkların nizamlı takip ve tedavisi de yeniden değerlidir.
- Kronik hastalığı olan yaşlı bireyler başta olmak üzere kapalı, havasız ve kalabalık ortamlardan mümkün hayli kaçınmak ve bu ortamlarda maske kullanımı korunmada değerli bir faktördür.