Sepsis için kısa bir tanımlama gerekirse “vücuttaki en ağır enfeksiyon hali” denilebilir. Sepsiste beden, ağır enfeksiyonlara çok reaksiyon verir. Bu, o denli ileri seviyede bir reaksiyon olur ki, organ yetmezliğinden hayat kaybına kadar kıymetli sonuçlara yol açar. Halk ortasında “kan zehirlenmesi” olarak da bilinen sepsisin nedeni; virüs ya da bakteriler. Pekala, hayatımızın çeşitli periyotlarında farklı nedenlerle enfeksiyon atlattığımız halde, enfeksiyon nasıl en ağır hale gelerek sepsise dönüşüyor? Hayatı nasıl tehdit edebilir hale geliyor? Tedbir almak mümkün mü? Bu soruları Acıbadem Ataşehir Hastanesi Ağır Bakım Sorumlusu Prof. Dr. İsmail Cinel’e sorduk ve sepsis hakkında bilinmesi gerekenleri öğrendik.
Dünyada her 5 bireyden birinin mevt nedeni, sepsis! Hal bu türlü olunca, sepsis riskini bilmek, düşünmek ve tedbir almak gerekiyor. Üstelik sırf tıp dünyasının değil, bireylerin de etkin olarak alabileceği tedbirler var. Covid-19 pandemisi, dünya çapında enfeksiyonların yol açabileceği büyük riskleri hepimize hatırlattı. 2 yıl boyunca milyonlarca cana mal olan ve hayatımızı alt üst eden pandemi sürecinde pek çok hasta ağır bakım tedavisi gördü. Lakin Covid-19 nedeniyle ağır bakımda tedavi gören ve hayatını kaybeden her yüz hastadan 95’inin mevt nedeni, Covid bağlı sepsis oldu. Prof. Dr. İsmail Cinel, “Sepsiste beden, enfeksiyonlara karşı olağandışı ve sistemsiz cevap veriyor; organların fonksiyonu bozuluyor ve yetersiz kalıyor. Hasebiyle sepsis, ömrü tehdit eden klinik bir tablo haline geliyor. Sepsis, fakat ağır bakım servislerinde tedavi edilecek bir hastalık ve tekrar ağır bakımların en ölümcül hastalığı olarak kabul ediliyor” diyor. Bağışıklık seviyesini yükseltinSepsis, dünyada her yıl 12 milyon insanın vefatına yol açıyor. Üstelik bebeklikten yaşlılığa kadar her periyotta kişinin karşılaşabileceği bir risk. Tıp dünyasında sepsis riskini düşürecek yeni tedavi metotları kadar önleyici prosedürlerin de araştırıldığını belirten Prof. Dr. İsmail Cinel kıymetli ikazlarda bulunuyor. “Kişilerin de bu riskten uzak durmak için yapması gerekenler var. Öncelikle şahsî paklığa dikkat etmek gerekiyor. Elleri yıkamak çok fakat çok değerli. Araştırmalar enfeksiyon etkenlerinin en sık eller yoluyla bedenimize girdiğini gösteriyor. Elleri yıkamak kadar damlacık yoluyla bulaşın artığı salgın devirlerinde maske kullanımı da yaşamsal ehemmiyete sahip. Onun dışında bağışıklığını güçlü tutacak; sağlıklı beslenme, sistemli uyku, antrenmanı hayatının olmazsa olmazları haline getirmesi gerekiyor. Çünkü enfeksiyonlar bağışıklığın düşük olduğu vakitlerde daha ağır seyrediyor” diyor. Fakat her vakit bağışıklığı bu yollarla yükseltmek mümkün değil. Kimi genetik ya da kronik hastalıklarda ve kimi durumlarda bağışıklık düşük seyrediyor ki bu da enfeksiyonlara davetiye çıkması, bazen de sespis gelişmesi manasına geliyor.Kimler risk altında?Hastanede yatan hastaların mevt nedenleri ortasında birinci sırada yer alan sepsisin hastaneye tekrar yatışlarda da tekrar listenin başında yer aldığını belirten Prof. Dr. Cinel, risk altındaki kümeler hakkında şu bilgileri veriyor:“1 yaş altı bebekler yahut 75 yaş üzeri bireyler, kronik hastalar, gebeler, kanser üzere bağışıklık sistemini baskılayan hastalar, organ nakli ameliyatı geçirenler ve uzun mühlet ağır bakımda ya da hastanede yatan bireyler daha fazla risk altında oldukları için bu kümelerde enfeksiyon gelişmesi açısından belli vakitlerde risk faktörlerinin kıymetlendirilmesi, immunizasyon ya da bağışıklamanın gözden geçirilmesi ve tamamlanması sepsis riskinin gelişmesini önlemek açısından çok önemli!” Dünyada giderek yaşlı nüfusun artmasının sepsis riskini artıracağını belirten Prof. Dr. İsmail Cinel, bu durumun ekseriyetle yaşlılarda bağışıklığın gençlere nazaran daha düşük olmasından kaynaklandığına dikkat çekerken “Sepsis gelişen hastaların 2/3 kadarının yaşlılar olduğu kestirim ediliyor. Sepsis tanısı konduktan sonra 28 gün içinde hayatını kaybeden 75 yaş üstü hastalarda, sepsise cevap olarak görülen klinik ve laboratuvar değişikliklerin orta yaşlılara nazaran daha hafif yahut yüzeysel olduğu görülüyor. Bu hastaların üçte birinde kan ve enfeksiyon yerinden alınan kültürler de negatif sonuçlanıyor yani yaşlılarda sepsis tanısı daha sıkıntı konuyor” diyor. 8 kıymetli belirti var! Acıbadem Ataşehir Hastanesi Ağır Bakım Sorumlusu Prof. Dr. İsmail Cinel sepsisin değerli 8 belirtisini şöyle sıraladı:- Titreme, ateş yahut beden ısısında düşüklük,
- Şiddetli halsizlik/kas ağrıları,
- “Ölecek gibi” hissetme,
- Bilinç değişikliği/sersemlik,
- Sık nefes alıp verme/nefes darlığı,
- Öksürük,
- Kalp çarpıntısı/nemli ve soğuk cilt,
- Gün uzunluğu idrar yapamama