Yüksek Tahsil Kurumları Sınavı’na (YKS) günler kalırken, imtihana girecek gençlerde ve ailelerinde imtihan korkusu oluşabiliyor. Gerçek yönetilemeyen bu korku, öğrencilerin kusur mümkünlüğünü artırarak muvaffakiyet bahtını da düşürüyor. Mükemmeliyetçi ve rekabetçi bireylerde daha sık izlenen imtihan korkusunun azaltılması için olumsuz kanıların, olumlu alternatif fikirlere çevrilmesi gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Esengül Ekici, imtihan telaşı ile baş etme usulleri hakkında bilgi verdi.
Normal seviyedeki imtihan telaşı kişiyi motive ederSınava korkusu, bireyin öğrendiği bilgileri imtihan esnasında aktif olarak kullanmasına pürüz olup muvaffakiyetini düşüren ağır telaştır. Gerekli ve olağan bir his olan imtihan tasası aslında, bireyi imtihana çalışmaya motive eder ve muvaffakiyet için istekli olunmasını sağlar. Şayet kişiyi rahatsız ederse, durumla orantısız olursa, karar verme süreçlerini bozup imtihana hazırlanmayı engellerse o vakit bir sorun haline gelir.Sınav derdi fizikî belirtiler de gösterirSınav telaşı belirtilerinde, terleme, titreme, çarpıntı, dikkat problemleri, tasa, huzursuzluk, mide bulantısı, çalışmak istememe, bedensel belirtiler, kendini yetersiz, bedelsiz görme sayılabilmektedir. Bu belirtiler bireyin muvaffakiyetinin düşmesine neden olurken, imtihan korkusu yaşayan kişi ders çalışmayabilir, çalışmayı erteleyebilir yahut imtihan hakkında konuşmaz. Ayrıyeten çok çalışılmasına rağmen başarıda düşme olabilir.Mükemmeliyetçi ve rekabetçi bireylerde daha çok görülürSınav tasası imtihanla ilgili gerçekçi olmayan niyetlere sahip olanlarda, imtihanın sürecinden çok sonucuna odaklananlarda, imtihan sonucunu felaketleştirenlerde ve imtihana ait bilgisine güvensizlik duyanlarda olabilir. Ayrıyeten kişilik yapısı olarak mükemmeliyetçi, rekabetçi bireylerde daha sık rastlanır. Bir ruhsal bozukluk ortaya çıkmışsa ve belirtilerden ötürü fonksiyonelliğinin bozulması, davranış bozukluklarının görülmesi ve telaş ile başa çıkılamaması üzere durumlar psikiyatrik dayanak alınması gerektiğinin en önemli göstergeleridir.Sınav tasasını tetikleyen gerçekçi olmayan niyetleri, olumlu niyete çevirinBireyin fikirlerini sorgulaması ve alternatif fikirlerle yeni bir gözden bakmayı öğrenmesi, nefes antrenmanları (4-7-8 nefes tekniği), korkunun normalize edilmesi, dikkatini diğer noktalara odaklama tekniği imtihan telaşını gidermede kullanılabilecek başa çıkma yollarıdır. Bununla birlikte imtihan tasasını tetikleyen gerçekçi olmayan niyetlerden sıyrılıp, bu tasaları olumlu kanıya çevrilmesi şahıslara yarar sağlar. Gerçekçi olmayan niyetlerden kimileri ve olumlu karşılıkları aşağıdaki formda sıralanabilir.- OLUMSUZ NİYET: "Soruların cevapları süratlice aklıma gelmiyor ve bu durum çok vakit kaybettiriyor."
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: Soruların karşılıkları çabucak aklıma gelirse o soruları yanıtlarım, şayet gelmezse o vakit bunlarla uğraşmayıp başka sorulara geçebilirim, o soruya da işaret koyup tekrar dönebilirim.”
- OLUMSUZ NİYET: "Sınavda başarısız olmam demek ben bir hiçim demek."
- ALTERNATİF NİYET: “Sınav sonucum, benim değil yalnızca imtihanın bir değerlendirmesi.”
- OLUMSUZ DÜŞÜNCE: "Sınavı kazanamazsam annemin babamın yüzüne bakamam onlar benim için her şeyden fedakarlık ettiler."
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: “Anne babam ebeveyn olarak ellerinden geleni yaptılar, ben ebeveyn olsam ben de o denli yapardım, ben de çalışmak için elimden geleni yapacağım.”
- OLUMSUZ NİYET: "Sınavda başaramazsam rezil olurum."
- ALTERNATİF NİYET: “Rezil olmak benim başımda, benim hayatım yalnızca imtihan sonucundan ibaret değil, öteki şeyler de var hayatta sonuçta.”
- OLUMSUZ FİKİR: "Sınavda hiç dikkatim dağılmamalı."
- ALTERNATİF FİKİR: “Dikkatim olağan olarak alışılmış ki dağılabilir, ben dikkatimi tekrar toplayarak devam edebilirim.”
- OLUMSUZ NİYET: "Sınavda hiç heyecanlanmamam gerekir."
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda natürel ki heyecanlanılabilir, heyecanlanmak olağan bir durumdur.”
- OLUMSUZ FİKİR: "Sınavda hiç bir soruda takılmamalıyım, soruları çabucak yapmalıyım."
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda pek doğal bilemediğim zorlandığım soru olabilir, o vakit o soruyu atlarım, işaretlerim sonra geri dönerim, tahminen öteki soruları yapar ve puan kazanırım, tıpkı soruda vakit kaybetmeme gerek yok.”
- OLUMSUZ NİYET: "Sınavda kesin başarılı olamayacağım."
- ALTERNATİF NİYET: “Sınav sonucunda muvaffakiyet ya da başarısızlığı düşünmektense tek elimde olan şey olarak ders çalışmayı sürdürebilirim, böylelikle başarılı olma olasılığım artar.”
- OLUMSUZ NİYET: "Sınavda kesin yetiştiremeyeceğim."
- ALTERNATİF FİKİR: “Zamanı kullanmak benim denetimimde ve dikkatimi sorulara verirsem yetiştirme olasılığım artar. Her çalıştığımı hatırlayabilmek ve imtihanda yapabilmek benim elimde değil, tek elimde olan şey var o da çalışmak.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavı kazanamazsam mahvolurum.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda başarısız olmam dünyanın sonu değil, telafisi var.”