Fosfat geri dönüştürülerek ekonomiye kazandırılacak

Ege Üniversitesi (EÜ) akademisyenleri, milletlerarası araştırma projeleri kapsamında gerçekleştirdikleri nitelikli akademik faaliyetlerle bilim dünyasına katkı sunmayı sürdürüyor. EÜ Güneş Gücü Enstitüsü Güç Teknolojileri Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Hayati Olgun tarafından yürütülen “Yüksek Kaliteli Fosfor Eldesi İçin Fosforca Varlıklı (P-Zengin) Küllerin Termal Süreci (PHIGO)” başlıklı proje Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenmeye layık görüldü. Projede tarım ve besin bölümü için büyük ehemmiyet taşıyan fosforun, fosfor içeren farklı atıkların yakılarak yanma küllerinden geri kazanılması amaçlanıyor.

         Egeli akademisyenleri tebrik eden Rektör Prof. Dr. Necdet Budak, “Kıymetli akademisyenlerimizin büyük bir etraf şuuruyla ürettiği projeler, sırf insanlık için değil; tabiat için de büyük bir değer arz ediyor.  Bu kapsamda Güç Teknolojileri Anabilim Kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Hayati Olgun tarafından yürütülen projede fosfor içeren farklı atıkların yakılarak, yanma küllerinden geri kazanılması için süreç ve teknoloji geliştirme çalışmaları yapılıyor. Hasebiyle bu proje, verimli fosfor çıkarılarak, Avrupa Birliğinin fosfor muhtaçlığının karşılanmasına da katkı sağlar niteliğinde olacak. Prof. Dr. Hayati Olgun hocamızı ve grubunu muvaffakiyetleri münasebetiyle tebrik ediyorum” diye konuştu.

         “Altı ülke ve yedi ortak kurum iştirakiyle gerçekleşiyor”

Proje hakkında bilgi veren Prof. Dr. Hayati Olgun, “Avrupa Birliği (AB) fosfor muhtaçlığını Ortadoğu, Rusya ve Çin'den ithal ederek karşılıyor. Ekonomik kıymeti ve tedarik riski nedeniyle fosfor ve fosfat kayaçları Avrupa Birliğinin kritik hammaddeler listesinde yer alıyor. Bu nedenle ‘ERA MIN 3 Proje Çağrısı’ kapsamında kabul gören projemizle ham hususların hem iktisada hem de sanayiye inançlı ve sürdürülebilir bir formda tedarik edilmesini amaçlıyoruz. Çok ortaklı bir Avrupa Birliği Ar-Ge projesi olan çalışmamız, ülkemiz dâhil altı ülkeden ve yedi ortak kurumun iştirakiyle gerçekleşiyor. ‘TÜBİTAK 1001 Projesi’ kapsamında fonlanan projemizin koordinatörlüğünü ise İsveç’in araştırma kurumu ‘SWERIM’ ve biz Ege Üniversitesi Güneş Gücü Enstitüsü ve Kimya Kısmı olarak yürütüyoruz” dedi.

Fosforun değerini ve geri kazanım gerekliliğini anlatan Prof. Dr. Hayati Olgun, “Fosfor bakımından varlıklı tavuk gübresinin ve kanalizasyon çamurunun direkt eser yetiştirmek için tarlada gübre olarak kullanılması, koku ve insan sıhhati açısından son derece ziyanlı. Bu nedenle tarım ve besin dalı için hayati kıymete sahip fosforun, fosfor içeren farklı atıkların yakılarak yanma küllerinden geri kazanılması için süreç ve teknoloji geliştirme çalışmaları projemizin ana temasını oluşturuyor. Biz, fosforca güçlü küllerden (tavuk gübresi ve kanalizasyon çamuru külü) verimli fosfor çıkararak, AB fosfor gereksiniminin karşılanmasına da katkı sağlayacağız. Bunun için de öncelikle endüstriyel atık yakma sistemlerinden farklı işletme şartları altında uçucu küller temin ederek, proje ortaklarına gönderecek ve birlikte karakterizasyon çalışmaları yaparak sonuçları karşılaştıracağız” diye konuştu.

“Sonuçları simüle ederek, bir süreç modeli geliştireceğiz”

Bir süreç modeli geliştireceklerini söz eden Prof. Dr. Olgun, “Tavuk gübresi ve kanalizasyon çamurundan iki farklı prosedürle (yaş ve kuru biyokarbonizasyon) biyokarbon üretimi yapacağız. Elde ettiğimiz biyokarbonları, fosfor açısından karakterize edeceğiz. Projenin son evresinde ise, elde edilen ana eserlerin (Beyaz fosfor, P2O5 ve K2O-P2O5) kullanım potansiyelini araştıracağız. Bu kapsamda, proje ortakları tarafından gönderilecek fosfor içerikli eserlerin çim yetiştiriciliğinde gübre olarak performansını test edeceğiz. Bu çalışmalarımız iş paketi başkanı olan proje yöneticisi kurum SWERIM ile birlikte yapacağız. Mevcut ticari ve pilot ölçekli yakma sistemi bilgileri kullanılarak, fosfor ile zenginleştirilmiş kül ve fosfor çıkarma çalışmalarından elde edilen sonuçları simüle ederek, bir süreç modeli geliştireceğiz” dedi.

“ERA-MIN 3” projesi olan araştırma projesi,  Ufuk 2020 Programı alt alanlarından “İklim Değişikliği, Etraf, Kaynak Verimliliği ve Ham Hususlar Alanı” kapsamında desteklenmekte olan ve endüstriyel rekabet edilebilirliği güçlendirerek döngüsel iktisada geçmek için Avrupa’da “ham maddelerle” ilgili Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinin uyumunu sağlamayı amaçlayan bir ERA-Net Cofund projesi niteliğini taşıyor.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı