Gıdanın Yüzde 30'u Tedarik Sürecinde Kaybediliyor

Sürdürülebilirlik Akademisi ve TÜGİS tarafından her yıl Dünya Besin Günü ile eş vakitli gerçekleştirilen “Sürdürülebilir Besin Zirvesi” besin sanayisinin mevcut sonlarını ve besin sistemlerindeki durumu mercek altına aldı. Bu yıl 9’uncusu düzenlenen tepenin birinci gününde, 13 oturumda besin sanayinden yarının besinlerine, sürdürülebilir tedarik zincirinden besin inovasyonlarına kadar kıymetli hususlar ele alındı. Kamu, sivil toplum, akademisyenler, kesimin önde gelen markaları, teşebbüsçü ve yatırımcıların geniş iştirak gösterdiği tepede, besin israfı uyarısı yapıldı. Yaşanan besin israfına dikkati çeken kesim temsilcileri, “Türkiye’de günde üretilen 80 milyon adet ekmeğin, 14 milyon adedi israf ediliyor. Besinin yüzde 30’u, yani 3’te 1’i tedarik sürecinde kaybediliyor” uyarısı yaptı. Uzmanlar, artan nüfusu beslemek için hayvan kesmeden kök hücre ve bitkisel üretimle et ve süt eserleri üretimine ilginin arttığına dikkat çekti.

Yeşil dönüşüm odak noktamız

Zirvede konuşan Ticaret Bakanlığı Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan, bakanlık bünyesinde yeşil dönüşüm, akıllı ulaşım, iklim değişikliğiyle gayret konusunda çalışmalar yaptıklarını söyledi. Besin israf ve kayıpların azaltılması, hileli besinin önlenmesi ve organik tarımın artırılması üzere maksatlara ulaşmak için çalıştıklarını söyleyen Gürcan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yeşil dönüşüm perspektifiyle hareket ediyoruz. Yenilenmiş eserlerin satışına yönelik yönetmelik bu çalışmalarımızın bir örneği. Tablet, telefon, oyun konsolları üzere elektronik eserlerin yenilenerek satışa sunulmasının önü açıldı. Önümüzdeki periyotta bunun kapsamını genişleteceğiz. İthal edilen bu eserlerde, dış ticaret açığımızın kapatılmasına da katkı sağlayacağını öngörüyoruz. Yeniden sıfır atıkta, besin başta olmak israf profilini ortaya koyan bir çalışma başlattık. Haksız fiyatla uğraşa yönelik çalışmalarımız da sürüyor. Bu kapsamda 81 vilayette müfettişlerle kontroller aralıksız sürüyor. Bu kapsamda 2023 yılında fahiş fiyat uyguladığı tespit edilen firmalara yaklaşık 90 milyon TL idari para cezası kesildi. Tarım eserlerinin çağdaş depolanması için lisansı depoculuk hayata geçirildi ve 45 vilayette 184 lisanlı depo işletmemiz, şubeleriyle birlikte 288 noktada lisanslı depoculuk gösteriyoruz. Bu işletmelerin toplam depolama kapasitesi 9,7 milyon tona ulaştı. Lisanslı depolardaki malların alınıp satıldığı, Türkiye eser ihtisas borsasındaki süreç hacmi de 163.87 milyar TL’ye ulaştı.”

 

Stokçuluk yapanlara 142,5 milyon TL ceza

Vatandaşları müdafaaya yönelik faaliyetleri de sürdürdüklerinin vurgulayan Gürcan, otomotiv ve emlaktaki fahiş fiyatlara yönelik çalışmalarını sürdürdüklerini, stokçulukla ilgili de değerli adımlar attıklarını açıkladı. Gürcan, “Otomotivde 6 ay 6 bin kilometre olarak bilinen pazarlama ve satış kısıtlamasına yönelik düzenlemeyi hayata geçirdik. Süreci 1 Ocak 2024’e kadar uzattık. Kuralı ihlal eden 126 firmaya ceza kesildi. Stokçuluk yapan 28 firmaya da 142,5 milyon TL idari para cezası uyguladık” diye konuştu. 

 

Suyun bilinçsiz kullanımı kaygıları artırıyor

Türkiye Besin Sanayi Patronları Sendikası (TÜGİS) İdare Konseyi Lideri Kaan Sidar, tepenin açılışında yaptığı konuşmada, gıdada sürdürülebilir kavramını bütüncül bir biçimde ele almak gerektiğini, meseleleri belirlemek kadar tahlil üretmenin de büyük ehemmiyet taşıdığını vurguladı. Kuraklıktan olumsuz etkilenmede tarımı ve besinin birinci sıralarda yer aldığına vurgu yapan Sidar, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Su kaynakları kısıtlı ve tarımda suyun bilinçsiz kullanımı telaşlarımızı artırıyor. FAO’nun ‘su hayattır’ mottosundan yola çıkarsak, günlük besin muhtaçlığı için 4 ton suya muhtaçlık var. Tarım uygulamaları, su kaynaklarını etkiliyor. Bu noktada adımlar atılması gerekiyor, yoksa geç kalacağız. Besin israfı da bir diğer kıymetli sorun. Dünyada üretilen besinin yüzde 30’u sevkiyat sırasında israf oluyor, uygun olmayan nakliye ve depolama şartlarından ötürü.”

Gıda endüstrisi teşvikle desteklenmeli

Sürdürülebilirlik Akademisi Lideri Murat Sungur Bursa, gıdanın geleceği için değişim ve dönüşümü temel aldıklarına vurgu yaptı. Bu yıl Cumhuriyet’in 100’üncü kuruluş yıl dönümünün kutlandığını anımsatan Bursa, “İkinci yüz yılda çok büyük gayelerimiz var ve bu maksatların ötesine geçmek için çalışmalıyız. En değerli problemimiz çalışma ve üretme. İki başlığı gerçekleştirmek için, gerçek manada Kurtuluşu Savaşı seferberliği kadar büyük seferberlik ilan etmeliyiz” dedi. İşsizliğin yaşandığı ortamda birçok işletmenin çalıştıracak eleman bulamadığını lisana getiren Bursa, “Turizm bölgesine gidin lokanta, tarlaya giden emekçi, endüstriye gidin çırak, kalfa, işçi… Bütün bunlarda eksiklikler görüyoruz, o nedenle çok uğraş etmeliyiz” dedi. Besinde bir bahse dikkati çeken Bursa, “Son periyotta savunma endüstrisindeki muvaffakiyetler göğsümüzü kabartıyor. Bizim besin kesiminde, nasıl ki savunma sanayine yönelik teşvikler veriliyor, besin dalında de kıymetli alt yapı dayanaklarına gereksinimimiz var” diye konuştu. 

Güçlü değil, güçlendiren liderler

 

Yıldız Holding İdare Heyeti Lider Vekili ve CEO’su Mehmet Tütüncü, dünyada birçok şeyin süratle değiştiğini, süratli değişimin de belirsizlik ortamı yarattığına işaret ederek, bunun süratli öğrenmeyi zarurî kıldığını vurguladı. Tütüncü, şöyle devam etti: “Sürekli öğrenmeye geçmemiz gerekiyor. Her şey değişirken, günümüzde liderlik ve şirket kültürü modelinin de değişmesi gerekiyor. Bugünkü işimize odaklanırken, geleceği de düşünmeli. Başkanlar artık birden fazla şapka takmak zorunda. Yalnızca bugüne odaklanırsak, geleceğe karşılık vermek için geç kalabiliriz. Güçlü önderler değil, güçlendiren başkanlar olmalı. Daima ‘lider burada’ demek zorunda değilsiniz lakin çalışanın muhtaçlığı olduğunda yol göstermelisiniz. Bunu yapmak için de işin dinamiklerini güzel bilmek gerekiyor.” Bu noktada üç kritik bahse vurgu yapan Mehmet Tütüncü, bunları belirsizlik - gündemi yönetmek, şirket gayelerini, yüksek performansı yönetmek ve şirketleri geleceğe hazırlamak olarak sıraladı. Besinin stratejik bir eser olduğuna vurgu yapan Tütüncü, “İnsan var olduğu sürece besine gereksinim olacak. Besinde riskler her geçen gün büyüyor. Artan göçler de besin krizine aslında yol açıyor. Bir yer besine ulaşamazken, bir yere talep yığılıyor. Bioçeşitlilik kaybı da sorun yaratıyor. Su konusu da öncelikli sorunlardan biri. Besin sofraya gelene kadar üretimin 3’te 1’i yolda kayboluyor. FAO, ziraî üretimin yüzde 70 artması gerektiğini söylüyor. Biz tarladan sofraya yönelik çalışmalar, kontratlı üretim ve eğitimlerle verimliliğin artırılmasın için birçok projeye takviye veriyoruz” diye konuştu. 

 

Bitkisel bazlı proteine 250 milyon dolarlık yatırım

Tiryaki Agro CEO’su Süleyman Tiryakioğlu, “Dünya 1950’lerden bu yana verimlilik artışına odaklandı, bu hususta çok kıymetli atılımlar yaptık. Fakat bu metodun yırtıcı bir yaklaşım olduğuna, bu yaklaşımın toprak sıhhatine, kırsal kalkınmaya ve besin güvenliğine tehdit oluşturduğuna şahit oluyoruz. Üstüne bir de iklim değişikliği eklenince klâsik metotların dönüştürülmesi artık zorunlu hale geldi.”

 

Risklere karşı sağlam idare anlayışı

Ülker CEO’su Mete Buyurgan, iklim kriziyle çabada besin kesiminin değişim ve ahenk potansiyeline karşın bundan etkilenecek kesimler ortasında yer aldığına dikkat çekti. Buyurgan şu değerlendirmeyi yaptı: “Ülker olarak global gündemler, risk ve fırsatlar doğrultusunda yeni bir sürdürülebilirlik vizyonu oluşturduk. Amaçlarımızı ve çalışmalarımızı Dünyamız, Kıymet Zinciri, Çalışanlar ve Toplum olmak üzere dört başlık altında topladık. 2050 Net Sıfır seyahatimizde, orta ve uzun vadeli gayelerimizi de bu çerçevede yeniledik. Sürdürülebilir ham husus tedarikine verdiğimiz kıymetli buğday, fındık, kakao özelinde projeler geliştiriyoruz. Risklere karşı daha sağlam bir idare anlayışına sahip olarak, liderliğimizi ve rekabet avantajımızı devam ettirmeyi hedefliyoruz.” 

80 milyon ton ekmek üretiliyor

UNO İdare Konseyi Üyesi & CEO Vekili Meskenin Pehlivanlı, Türkiye’nin kişi başı ekmek tüketiminin en yüksek ülke olduğunu söyledi. Besin israfının azaltılmasına odaklandıklarına işaret eden Pehlivanlı, israfın hangi noktalarda oluştuğuna ait çalışma yaptıklarını, bunu yakında kamuoyu ile paylaşacaklarını, belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye’de günde 80 milyon adet ekmek üretiliyor, bunun 14 milyon adeti israf ediliyor. Neredeyse ürettiğimiz her 5 ekmekten biri israf ediliyor. Bu 14 milyonun 13,7 milyon adeti ambalajsız ekmekten oluşuyor. İsraf noktalarında, tedarik zinciri ve tüketim noktaları karşımıza çıkıyor. Tüketiciyle hiç buluşamayan önemli besin kaybı var. O nedenle ambalaj, besin için muhafaza bariyeri. Havadan, nemden koruyor, bozulmasını ve küflenmesini önlüyor. Ekmeğe ömür sağlıyor. Ambalaj teknolojileri o nedenle çok değerli. Araştırmalarımız, ambalajlı eserlerin israfı yüzde 50 azalttığını gösteriyor. Bizim ambalajlarımız, kazara tabiata karışması halinde, 24 ayda çözünerek yok alan ve hiçbir ziyanlı kalıntı bırakmıyor.” 

 

 

Fiyat artık birinci kriter değil

Omron Sanayi Tahlilleri Ülke Müdürü Yusuf Safran, dünyada nüfusun 2050’de 10 milyar, Türkiye’de 100 milyona ulaşmasının beklendiğine işaret ederek, bugünkü tüketim alışkanlıklarıyla devam edilmesi halinde, üç dünyaya daha muhtaçlık olduğunu vurguladı. Ambalaj konusuna da değinen Safran, küresel ölçekte yüzde 10’unun geri dönüştürülebildiğini, Türkiye’de bu oranın yüzde 9’un altında olduğunu düşündüğünü söyledi. Ayrışmaya müsaade veren, biyo çözünür yeni kuşak paketlemelere gereksinim olduğunu vurgulayan Safran, günümüzde tüketici davranışının da değiştiğini belirterek, “Tüketici artık fiyat kıymetli lakin, etiket bilgilerine, etrafa hassaslık üzere kriterleri de dikkat etmeye başladı” dedi. 

 

Yeşil dönüşüm OVP’ye girdi

Sütaş İdare Heyeti Üyesi ve Sürdürülebilirlik Komitesi Lideri His Yılmaz, sürdürülebilirlikte artık aksiyon almak gerektiğini vurguladı. Yılma, şöyle devam etti. “Bu yıl o aksiyonların alınması mecburî hale gelecek, türel zorunlulukların olacağı bir yıl. Avrupa Birliği’ne ihracat için. Bu hususta ağır mesai harcanıyor. Tekrar Orta Vadeli Program’da (OVP) birinci kez yeşil dönüşüm başlığı açıldı. Bu, Türkiye’nin bu yolda yapmak istediklerine yönelik kıymetli bir adım” diye konuştu. Döhler CEO’su Can Aydemir, mevzuat beklemeden her şirketin şapkayı önüne koyup, gerekeni yapması gerektiğini söyledi. Aydemir, çayda ithalatı kesen kıymetli bir ihracat kıssası yazdıklarını açıkladı. 

 

Bağını sormayan tüketici geride kaldı

Ferrero Fındık Genel Müdürü Bamsi Akın, dünyada ve Türkiye’de sıfır emisyon için çalışmalar yaptığını, şirketlerin de bunu gündemlerine alması gerektiğini vurguladı. Pahalı tarım ve fındık konusuna değinen Bamsi Akın, “Fındık tedarik zincirinin adil, sürdürülebilir ve şeffaf olmasını hedefliyoruz. Türkiye’de fındık bedel zincirinin uygunlaştırılması için katkıda bulunmayı hedefliyoruz. Sivil toplum kuruluşları, çiftçi ve kıymet zincirinin tüm paydaşlarıyla işbirliği yapıyoruz ve herkes için bir fındık dalı gayesiyle, 2012 yılından bu yana Ferrero Bedelli Tarım Sürdürülebilirlik programımızı da yürütüyoruz” diye konuştu. Çocukların oynayarak öğrenmesi kapsamında aktiviteler yaptıklarını belirten Akın, 10 yılda 21 bin aşkın çocuğa ve 9 bine yakın aileye ulaştıklarını söyledi. Tüketicinin artık ne yiyip içtiğini bilmek istediğini belirten Akın, “Üzümünü yiyip bağını sormayan tüketici artık geride kaldı. Tedarikçi şeffaflığı ehemmiyet arz ediyor” diyerek kelamlarını tamamladı.

 

Sıcaklık artışı riskleri de getiriyor

Pınar Et & Çamlı Yem Lider Yardımcısı Tunç Tuncer, iklim değişikliğiyle artan sıcaklık karşısında hayvancılık için yem üretiminde daralmaların kelam konusu olduğunu belirterek, “Tarım yerlerinin de daraldığını görüyoruz” dedi. Yaşanan gelişmelerin ışında yapılan araştırmaların besin kalitesinde de değişiklikler olduğunu gösterdiğine işaret eden Tuncer, sıcaklık artışının yeni riskleri de beraberinde getirdiğini kelamlarına ekledi. 

  

Rasyonel tarıma geçmeliyiz

Danone Türkiye Sürdürülebilirlik Önderi Begüm Yontar Avcı, tatlı su kaynaklarını yüzde 74’ünün tarım için kullanıldığını, sürdürülebilirliği yalnızca karbon salınımına indirgemenin gerçekçi tahlillere götürmeyeceğine işaret etti. İklim değişikliğinden evvel su kaynaklarının etkilenmesinin kelam konusu olduğunun altını çizen Begüm Yontar Avcı, “Tarım ve hayvancılığın iklim krizinden en çok etkilenecek bölüm olduğunu düşünüyorum. Akıllı tarımı hayata geçiremezsek, eserlere üretim ve erişilebilirlikte meseleler yaşanabilir. Rasyonel tarım siyasetlerine geçmeliyiz.” 

 

Sektörümüze öncülük edeceğiz

 

Palsgaard Türkiye Genel Müdürü Eymen Baltaşı Çırağıloğlu, Palsgaard’ın, bugün 100 yılı aşkın tecrübesi, üreticilerin kullanımına sunduğu yüzlerce farklı eseri ve derin teknik bilgisi ile dünya genelinde besin, ambalaj ve kozmetik bölümündeki üreticilere emülgatör tedariği sağladığını söyledi. Çırağıloğlu, “Gıda israfının önlenmesine yönelik yenilikçi yaklaşımlarımız ile alanımızda, dalımıza öncülük etmeye devam edeceğiz” dedi. Aromsa İdare Şurası Üyesi ve Genel Müdür Yardımcısı Melis Yasa Aytaman ise döngüsel iktisada katkıda için çeşitli uygulamalar yaptıklarını belirterek, “Örneğin; çay, kahve ve domates posaları, narenciye  kabuğu üzere çeşitli atıkları farklı eser kümelerinde uyguluyoruz. Hammadde temini konusunda da Ar-Ge sürecinde döngüye dahil edilebilecek hususları araştırıyor ve lokal tedariği önceliklendiriyoruz” dedi. 

 

 İstanbul Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Beraat Özçelik, geleceğin gıda mühendislerini yetiştirdiklerini belirterek, “Sürdürülebilirlik konusunu ders içeriklerimize de yerleştirdik, öğrencilerimizi bu bahiste donanımlı hale getirmeye çalışıyoruz” dedi. Hayvansal proteinlerin bitkisel usullerle üretilmesine yönelik risklere değinen Özçelik, “Ucuz besin kaynağı olarak hayvancılık eserlere gereksinimimiz var” dedi. Migros Kalite ve Etraf İdaresi Yöneticisi Dr. Hülya Günay, 56 üyesi olan Sürdürülebilir Besin Platformunda, eş lideri olduğu Besin atığı çalışma kümesinin çalışmalarından bahsetti. Günay, “Birinci önceliğimiz besin atığının önlenmesi. Bu noktada dala yönelik 5 klavuz hazırladık. Süt ve süt eserleri, kümes hayvanları, bal, hububat, kuru meyve ve çay bölümü üzere. Bunları ilgi bakanlığımızla da istişare edildi. Daha sonra bunu platform üzerinden duyurup, bölümün kullanımına sunacağız” dedi. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı